‘Bezuinigingen in de kunst en cultuursector’ – Ondergang, of nieuwe mogelijkheden?

Iedereen moet bezuinigen, de kunst en cultuur sector dus ook. Dit is iets waar de meeste instellingen zich bij neerleggen en in bepaalde mate accepteren. Van hen wordt verwacht dat zij zich in een moordend tempo reorganiseren en hun maatschappelijke visie (gedeeltelijk) verruilen voor een commerciële insteek. Het onderzoek ‘Het belang van cultuur’ uitgevoerd door het NRC Handelsblad, geeft in een notendop de publieke opinie over het huidige overheidsbeleid weer.

Ruim 60 procent van de ondervraagden geeft aan het eens te zijn met de doorgevoerde bezuinigingen in de kunst en cultuursector. Een percentage waar ik niet van op keek. Wat mij echter wel verbaasde is de publieke opinie over de functie van kunst en cultuur. In eerste instantie wordt deze namelijk beschouwd als ‘vermaak’. Slechts een enkeling beschouwd kunst en cultuur als een vorm van educatie. Maar wie verder kijkt, beseft de waarde van cultuureducatie.  Voor zowel kind als volwassene.

In veel gevallen wordt de invloed van cultuur onderschat. Bijvoorbeeld de invloed van kunstbeoefening op de ontwikkeling van een kind. Uit menig onderzoek blijkt dat kinderen, die regelmatig blootgesteld worden aan culturele activiteiten, op een efficiëntere manier gebruikmaken van hun hersencapaciteit. Wetenschapsjournalist Mark Mieras stelt het volgende; “Blootstelling aan kunst en cultuur stimuleert hersenactiviteit en denkvermogen en daarmee de cognitieve en sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen. Verder het zorgt het voor een open blik op de wereld, meer wederzijds begrip en ontspanning in ons jachtige bestaan. Kunst is spel, en spel is de motor voor de ontwikkeling van hersenen. Wie speelt, houdt zijn hersenen lenig. Wie speelt, blijft jong van geest.”

Behalve kinderen hebben meer partijen belang bij een florerende kunst en cultuursector. Plaatselijke overheden bijvoorbeeld. Ook zij lijken te vergeten hoe waardevol cultuur kan zijn. Een rijkelijk cultureel aanbod draagt bij aan het woon en leefklimaat van een gemeente. De  Amerikaanse socioloog Richard Florida stelt dat men zich eerder zal vestigen op een plek die voldoet aan deze eisen. Bovendien zal deze gemeente aantrekkelijker bevonden worden door de zogeheten ‘creatieve klasse’. Onder deze klasse bevinden zich mensen die zich bezig houden met innovatieve arbeid zoals ontwerpers, wetenschappers en andere kenniswerkers.
Ook zien deze plaatselijke overheden een andere gunstige bijkomstigheid van een levendig cultureel aanbod over het hoofd. Namelijk de bezoekers die deze aantrekt. Behalve de toegangskaarten maken zij gebruik van het openbaar vervoer, de omringende horecagelegenheden en winkels. Consumptie die de stad alleen maar ten goede zal komen.

Maar oke, die bezuinigingen gaan er komen. We zullen moeten roeien met de riemen die we hebben.

De vraag is, hoe kun je van een instelling met veelal vastgeroeste beleidsvormen verwachten dat zij rigoureus het roer omgooien en veranderen in commercieel vaardige bedrijven? Moet hier niet wat tegenover staan? Een tegemoetkoming van de overheid om instellingen in crisis toch een kans te geven om zich aan te passen aan deze drastische veranderingen.

De overheid zou bijvoorbeeld een extra incidentele subsidie kunnen verstrekken voor instellingen die tijdelijk zakelijke begeleiding nodig hebben. Iemand die ze kan helpen met het besef van management en ondernemerschap. Begeleiding bij de eventuele reorganisatie die misschien wel nodig blijkt. Of hen adviseren over andere manieren van fondsenwerving en subsidies die wel beschikbaar blijven voor culturele doeleinden. Zou dit een reële optie zijn?

Ook hoop ik dat de overheid zich buigt over de verdeling van subsidieverstrekking. Volgens het kabinet weegt het publieksbereik namelijk zwaarder dan de culturele waarde van een instelling of artiest. Met andere woorden, beter bezochte instellingen hebben recht op meer geld. Hogere bezoekersaantallen betekent in de meeste gevallen echter ook hogere inkomsten.  Deze instellingen zouden dus eigenlijk zelf-redzamer moeten zijn dan instellingen die minder bezoekers opleveren. Hierbij vallen de startende ondernemingen al helemaal buiten de boot. Met oneerlijke maten meten, noem ik dit beleid.

Maar wat is eigenlijk de rol van de consument? Zouden zij redding kunnen bieden? Betalen van extra belasting is een optie.Volgens het NRC is hier echter maar 10 procent van de ondervraagden toe bereid. 30 procent van de ondervraagden is bereid meer geld neer te leggen voor toegangskaartjes voor bijvoorbeeld musea, theater- en muziekvoorstellingen. Tevens is 30 procent bereid om culturele instellingen of artiesten te steunen met giften en donaties. Deze percentages vallen me nog lichtelijk tegen.
Het betekent namelijk dat 70 procent van de ondervraagden niet bereid is om extra kosten te dragen voor cultuurbezoekjes. Ik vraag me af of deze aantallen hetzelfde zou zijn als men zich echt bewust zouden zijn van de waarde van deze sector.

Misschien kan de media helpen met het redden van de culturele sector? Zij kunnen de consument meer bewust maken van het culturele aanbod van Nederland en haar steden. Het kan de bezoekersaantallen vergroten en meer betrokkenheid te creëren. Het NRC Handelsblad geeft hierbij het goede voorbeeld door een zwaarder accent te leggen op cultuur. Zij doet dit door de krant te voorzien van extra en verbeterde bijlagen waarbij de nadruk ligt op film, muziek, evenementen etc. Een initiatief dat andere mediakanalen (hopelijk) voort zullen zetten.

Dat een groot deel van de kunst en cultuurinstellingen het niet zal redden is eeuwig zonde. Het is helaas wel een feit waar wij ons bij neer moeten leggen. Voor de nieuwe generatie culturele managers liggen er echter nieuwe mogelijkheden. Zij zijn immers opgeleid met de bezuinigingen in het vizier en hebben geleerd om inventief na te denken over sponsor en fondsenwerving. De combinatie van commercieel inzicht en affiniteit met de sector maakt deze manager tot een potentiële ‘lifesaver’. Wie weet, is de redding in zicht!